Granice Planetarne
Zimowy sezon 2024/2025 poświęcamy niezwykle ważnemu tematowi – teorii granic planetarnych. Opracowana w 2009 roku przez zespół naukowców pod przewodnictwem Johana Rockströma (Stockholm Resilience Centre) i Willa Steffena (Australijski Uniwersytet Narodowy), teoria ta definiuje „bezpieczną przestrzeń działania dla ludzkości” jako warunek konieczny dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju.
Dlaczego nazywamy je granicami planetarnymi i co się stanie, jeśli je przekroczymy? Naukowcy ostrzegają, że „przekroczenie jednej lub więcej granic planetarnych może być szkodliwe lub nawet katastroficzne, prowadząc do ryzyka nieliniowych, nagłych zmian środowiskowych w skali od kontynentalnej do globalnej.”
Teoria obejmuje dziewięć kluczowych granic:
- Zmiana klimatu
- Integralność biosfery
- Zmiany w ekosystemach lądowych
- Zakwaszenie oceanów
- Poziom zanieczyszczenia syntetycznymi chemikaliami
- Wykorzystanie wody słodkiej
- Przepływy fosforu i azotu
- Zubożenie warstwy ozonowej
- Obciążenie aerozolem atmosferycznym
Już w momencie publikacji tej teorii, 15 lat temu, trzy z tych granic zostały przekroczone.
W naszej zimowej serii podcastu, na przestrzeni dziewięciu odcinków, zgłębiamy każdą z granic, analizując, ile z nich zostało już przekroczonych i jakie są tego konsekwencje.
Zapraszamy do słuchania!
Więcej o teorii granic planetarnych: [linki]
A safe operating space for humanity
Planetary Boundaries: Exploring the Safe Operating Space for Humanity

W sezonie zimowym 2024/2025 zanurzamy się w temat teorii granic planetarnych. W pierwszym odcinku naszej nowej serii przybliżamy genezę tej teorii, a następnie od razu przechodzimy do analizy pierwszej z granic – zmiany klimatu. Przekroczona już wiele lat temu, zmiana klimatu wywiera ogromne, negatywne skutki na nasze życie i funkcjonowanie planety. W tym odcinku rozmawiamy nie tylko o tym, skąd wiemy, że granica ta została przekroczona, ale także o tym, jak bardzo ją naruszyliśmy i jakie są tego konsekwencje.
W drugim odcinku naszej nowej serii przedstawimy granicę integralności biosfery. To kolejna granica, które była przekroczona już 15 lat temu, kiedy po raz pierwszy opublikowano teorię granic planetarnych. Rozmawiamy o różnorodności biologicznej I jej znaczenia, a także o globalnym wymieraniu I zapotrzebowaniu na produkcję pierwotną. Miłego słuchania.
W tym odcinku przyglądamy się kolejnej przekroczonej granicy planetarnej – „Zmianom w ekosystemach lądowych”. W centrum naszej rozmowy znajduje się las – nasz naturalny sojusznik w walce z kryzysem klimatycznym. Zastanawiamy się, dlaczego lasy są tak istotne dla równowagi ekosystemów, ile tak naprawdę nam dają i jak ich stan wpływa na naszą przyszłość. Rozmawiamy o alarmujących danych dotyczących globalnej wycinki lasów, analizujemy, jakie są tego skutki dla klimatu i bioróżnorodności, a także jak zmiany klimatu z kolei oddziałują na lasy. Dyskutujemy, dlaczego ochrona ekosystemów lądowych to nie tylko kwestia ekologii, ale też gospodarki i naszego codziennego życia. Posłuchaj, by lepiej zrozumieć, jak ważną rolę pełni las i dlaczego jego ochrona powinna być naszym priorytetem.
W tym odcinku bierzemy pod lupę kolejną granicę planetarną – zakwaszenie oceanu. Co to właściwie oznacza i dlaczego jest to tak istotny problem dla życia na Ziemi? Wyjaśniamy, jak emisja dwutlenku węgla wpływa na chemię oceanów, jakie są tego konsekwencje dla ludzi oraz innych mieszkańców naszej planety – od koralowców po ryby. Czy granica ta została już przekroczona? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w dzisiejszej rozmowie. Zapraszamy do słuchania!
W środkowym (5 z 9) odcinku serii o granicach planetarnych pochylamy się nad „nowymi substancjami w środowisku.” Rozmawiamy nie tylko o tym czym są i skąd się biorą te substancje, ale również o historii i ewolucji granicy, która 15 lat temu była określana po prostu jako „zanieczyszczenie chemiczne,” a naukowcy nie bardzo wiedzieli, jak podejść do jej pomiaru. Oczywiście nie zabraknie informacji, jaka zmienna kontrolna została w końcu wyznaczona dla tej granicy czy już jest przekroczona. Miłego słuchania.
Czy zastanawiałeś się kiedyś, ile wody naprawdę mamy do dyspozycji? W najnowszym odcinku podcastu rozmawiamy o jednej z kluczowych granic planetarnych – wykorzystaniu wody słodkiej. Woda to życie – dla ludzi, zwierząt i całych ekosystemów. Ale czy zdajemy sobie sprawę, jak wygląda jej dostępność na świecie? Jakie konsekwencje niesie za sobą jej niedobór? Zastanawiamy się, dlaczego warto zwracać uwagę na to, ile wody zużywamy? Czy ta granica planetarna jest już przekroczona? Jakie mogą być skutki jej naruszenia? Posłuchaj, by dowiedzieć się więcej o tym, dlaczego woda słodka jest jednym z najcenniejszych zasobów naszej planety i jak jej ochrona wpływa na naszą przyszłość. Zapraszamy do słuchania!